Eski Foça’nın müptelası çoktur, ‘Karataşına basan kolay kolay geri de dönmez’ derler lakin ben şimdi o karataşa basanlardan olamadım. Uzaktan insanı çeken, ‘Her sene beni kesinlikle ziyaret et’ diyen değişik bir tarafı var Foça’nın.
Denizin koynundaki Eski Foça; elbette balıkçılığıyla nam salmış bir yer. Hani şair Orhan Veli’nin dediği üzere, ‘Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda’ karşılıyor ziyaretçilerini. İçinde binbir türlü canlının ömür bulduğu, engin bir deniz; balıkçıların yolunu gözleyen sessiz kediler, Siren Kayalıkları’nda görünüp kaybolan foklar ve denizle bütünleşik bir ömür Eski Foça’nın özeti üzere. Fakat bu kadarla hudutlu değil elbette.
Foça, eski bir İyon kenti. Foklardan ötürü antikçağda Phokaia ismiyle anılan ilçenin isminin günümüze Foça olarak geldiği düşünülüyor. Foklar bugün de kentin simgelerinden. Günümüzde bu simgeye birçok yeni eklenmeler yapılmış. Onlardan biri de Beşkapılar Kalesi. Tabiatında bir ruh bulunan eski Rum konutlarının sıralı olduğu dar sokaklarında yaşanmışlıkları hayal ederek yürüdükten sonra birinci durağınız Beşkapılar Kalesi olsun. Kalenin 12’nci yüzyılda inşa edildiği düşünülüyor. İsmi, kente girişi sağlayan beş kapısından geliyor. Kale, 2013’te UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne dahil edildi.
Kasabanın bir öbür görülmesi gereken simgesiyse yel değirmenleri. Çok değil, daha 40 yıl öncesine kadar çalışan değirmenlerden üçü restore ediliyor. 18’inci ve 19’uncu yüzyıllarda Rumlar ve Türkler tarafından kullanılan değirmenlerden bu yüzyılın başında 24 tane varmış. Değirmenlerdeki çalışmalar bittiğinde tekrar buğday öğütecekler. Değirmenlerden sonraki durağınız Fatih Mescidi olabilir. Cami, Fatih Sultan Mehmet’in bölgeyi fethinden sonra 1455’te yaptırılmış. Osmanlı devrinden kalma en eski eser olan cami birinci halini zelzele nedeniyle koruyamasa da kitabesi günümüze ulaşmış.
Geçmişin ihtişamını günümüze taşıyan öbür değerli bir yapı da Foça Antik Tiyatrosu. Burası Anadolu’nun en eski tiyatrosu olma özelliği taşıyor. MÖ 340-330 yıllarına tarihlenen antik tiyatro Feyzipaşa Mahallesi’nde. Âşıklar Caddesi’ndeki Kybele Açık Hava Tapınağı, Çam Tepesi’ndeki Şeytan Hamamı, Yenibağarası’ndaki Pers Mezar Anıtı, günümüzde hala kullanılan Osmanlı mezarlığı, Foça su kemerleri, Athena Tapınağı Foça’da görülmesi gereken başka antik kalıntılar. Frigya Zirvesi ise Türkiye’de günbatımını seyredebileceğiniz en romantik noktalardan. Güneşin batışını izlerken binlerce yıl öncesinde insanların yaşadığı hislerin bir benzerini yaşadığımı düşünmek beni memnun ediyor.
Evvelce 24 tane olduğu bilinen değirmenlerin 3’ü restore ediliyor ve yakında un öğütmeye başlayacaklar.
Lezzeti denizden çıkanla sonlu değil
Foça’da masada göreceğiniz lezzetler yalnızca denizden gelenlerle sonlu olmayacak; Ege’nin zeytinyağlıları da sofranıza tat katacak. Kıyıdaki restoranların hepsi iyi fakat benim gözdem Fokai Balık Restaurant. Kuzina Foca başka bir favori lezzet adresim. Hem kahvaltısı hem de akşam yemeği için hazırladığı zeytinyağlılar çok hoş.
Hürriyet
