İKİ yıldır devam eden pandemi global manada ekonomik aksiliklere neden olurken, değişen şartlar Körfez’in düşman komşularını ayrılıklarını unutmaya teşvik ediyor. Salgın nedeniyle petrol gelirlerinde yaşanan dengesizlikler, turizmin sert düşüşü, yeşil güç ve teknolojilere ahenk zaruriliği üzere ekonomik münasebetlerin yanı sıra ABD’nin dikkatinin Çin ve Rusya kaynaklı yeni tehditler nedeniyle Ortadoğu’dan uzaklaştığı telaşı, bölge ülkelerini konumlarını yine ele almaları için cesaretlendiriyor. Bu bağlamda Körfez ülkeleri diplomasi trafiğine sürat verdi.
SUUDİ-KATAR BARIŞI
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Katar’da temaslarda bulunduğu sırada Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman da Körfez çeşidine çıktı. Evvelki gün Prens, Ortadoğu’da arabulucu rolü üstlenen ülkelerden olan Umman’a giderek 30 milyar dolar bedelinde 13 mutabakata imza attı. İki ülke de teknoloji ve turizm yatırımlarıyla ekonomilerini petrol bağımlılığından kurtarmaya çalışıyor. Prens, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Kuveyt ve Katar’ı da ziyaret edecek. Doha ziyareti, Suudi Arabistan, BAE, Mısır ve Bahreyn’in 4 yıl evvel Katar ile alakalarını kesmelerinden bu yana birinci olması nedeniyle değerli. İran ile bağlarından dolayı Katar’ı 2017’de ablukaya alan Körfez komşuları, 2021’in başında bağlantılarını normalleştirmişti.
İRAN İLE OLAĞANLAŞMA ARAYIŞI
ABD’nin Yemen savaşına takviyesini çekmesi ve İran ile nükleer muahedeye dönmek için müzakere masasına oturması, Körfez ülkelerini Tahran ile de ilgilerini gözden geçirmeye itiyor. Yemen’de İran takviyeli güçlerle savaşan Suudi Arabistan ve BAE, Tahran ile olağanlaşmanın yollarını arıyor. Suudi Arabistan, Irak arabuluculuğunda nisandan beri İran ile temasta bulunurken, evvelki gün de BAE’nin Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnun bin Zayed Al Nahyan, Tahran’a giderek Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile bir ortaya geldi. İran tarafı görüşme için “sıcak ve dostane” yorumunu yaptı. Kelam konusu temas, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un geçen hafta BAE, Katar ve Suudi Arabistan’ı kapsayan Körfez çeşidi sırasında bölge ülkelerini İran ile nükleer mutabakat sürecine daha faal katılmaya çağırması sonrasına denk geldi. Macron, BAE ile 80 Rafale uçağının satışı için 16 milyar dolarlık mutabakat yapmıştı.
ESAD’A ZİYARET
Bu ortada ABD’nin arabuluculuğunda İsrail ile “İbrahim Anlaşması”nı imzalayarak münasebetlerini süratle olağanlaştırma yoluna giden BAE, başka taraftan ABD yaptırımları nedeniyle iktisadı çöken ve İsrail’in tertipli olarak hava operasyonları düzenlediği Suriye ile de yakınlaşıyor. BAE Dışişleri Bakanı 9 Kasım’da Şam’ı ziyaret ederek Beşar Esad’la görüştü. Bu ziyaret, ‘10 yıldır süren savaşa karşın Arap dünyası Esad ile yakınlaşma sürecine mi giriyor’ sorularına yol açtı.
TÜRKİYE’NİN SİYASETİ DA DEĞİŞİYOR
– Türkiye’nin de bölge ülkeleriyle ilgi dinamiklerinde değişim gözleniyor. İlgilerin uzunca müddettir gergin olduğu BAE’nin Prensi Muhammed bin Zayed Al Nahyan, geçen ay Ankara’ya gelerek milyarlarca dolar bedelinde bir dizi mutabakata imza attı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da şubatta BAE’ye gitmesi bekleniyor.
– Nahyan’ın ziyareti sonrası Erdoğan, emsal adımların İsrail ve Mısır ile de atılabileceğini tabir etmişti.
– Erdoğan geçen ay İsrail Başbakanı Naftali Bennett ile telefonda görüşmüş, bu, sekiz yıl sonra İsrail başbakanı ile birinci temas olmuştu.
– Öte yandan 2018’deki Cemal Kaşıkçı cinayetinden beri bağların kopuk olduğu Suudi Arabistan ile de olağanlaşma sinyalleri geliyor.
Hürriyet
