Dünya bir yüzük olsaydı, emin olun Anadolu o yüzüğün taşı, Nusaybin de onun göz alıcı yerlerinden biri olurdu. Zira insanlığa büyük hizmetler sunmuş büyük alımlar yetiştiren coğrafyanın kutsal dağı burası… Pers ve Roma devletlerinin ortasındaki hudut bölgesinde kurulmuş Nusaybin kenti, tarihte üstlendiği bilimsel ve kültürel rollere nazaran ‘bilimler anası’ ve ‘bilgi kenti’ unvanlarına layık görülmüş.
Nusaybin, eski çağlardan günümüze dek pek çok medeniyetin yerleşmesine sahne olmuş. MÖ 3000’li yıllarda Hurrilerin yurdu olan bölge, MÖ 14’üncü yüzyılda Mitanni Krallığı’nın egemenliği altına girmiş. Gerçekten Nusaybin’in kuzeyindeki Girnavaz Höyük kalıntıları, bu yerleşimin Mitanni Krallığı’nın merkezi ve eski bir Anadolu başşehri olduğunu gösteriyor.
Bugün Mardin’in tarihi ilçesi Nusaybin, içinden hudut geçen bir kent… Sonun öte yanı, Suriye’ye bağlı Kamışlı. Sonun bir tarafında okunan ezanın, çalan çanın ve öten horozun sesi öbür taraftan rahatça işitiliyor. Burada ülkelerin hudutlarında geçen sinemalar geliyor aklıma…
İki dinin iki kutsal yeri
Derken kendimi ilçenin tarihi merkezinde buluyor ve Nusaybin’i değerli kılan kültür miraslarını keşfetmeye başlıyorum.
Nusaybin’in kalbindeki avluda Müslümanlık ve Hıristiyanlık için büyük değer taşıyan iki kutsal yer var. Ortodoks Mor Yakup Kilisesi’yle bitişiğindeki Muhammet’in 13’üncü jenerasyondan torunu Zeynel Abidin’in ismini taşıyan türbe ve cami… İkisinin de bulunduğu alanın UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınması çalışmalarında sona yaklaşılmış.
Tarihi İpek Yolu güzergâhındaki Nusaybin’de Üst Mezopotamya’nın en eski ibadet yerlerinden biri kabul edilen Mor Yakup Ortodoks Kilisesi, aslında bir ortaçağ katedrali. Avlusundaki yapılar topluluğunun kalıntılarıyla birlikte ‘Nusaybin Okulu’ olarak bilinen tarihteki birinci üniversitelerden birinin bulunduğu, bir ortada yaşama kültürünün izlerini, hafızasını bugüne taşıyan kıymetli bir dini kompleks. Mor Yakup Kilisesi, ayakta kalmış dünyanın en eski vaftizhanesi olarak da anılıyor.
Tarihi mabet, 8’inci yüzyılda kiliseye çevrilmiş. Bu alan, 15 Nisan 2014’te alınan kararla UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne dahil edilmiş.
Başka yandan bölgede bir öbür UNESCO sevinci daha yaşanıyor. Mardin’de Turabdin (Tanrı’nın hizmetkârları dağı) olarak isimlendirilen bölgedeki antikçağlardan kalma dokuz ibadethanenin UNESCO Dünya Kültür Mirası Süreksiz Listesi’ne alınması Süryanileri sevindirmiş. Yeni amaçsa daimi listede olmak. İslam ordularının Nusaybin’e girmesinden itibaren yörede mimari bir öge olarak cami ve mescitler de kendini göstermeye başlamış.
Manastır üstüne mescit
Bunlar ortasında kent mimarisinin önde gelen yapılarından biri Zeynel Abidin Mescidi. Cami, yerli ve yabancı seyyahların seyahatnamelerinde mescit olarak geçiyor. Yapının üzerinde inşa tarihini belirten bir kitabe var. Mescidin, Mort Fabrunya Manastırı kalıntıları üzerinde kurulduğu düşünülüyor. Daha sonra güneybatı tarafına medrese odaları eklenmiş. Vakitle muhtaçlığa yanıt veremeyen mescide yapılan eklemelerle bugünkü halini almış. Zeynel Abidin Türbesi ise üzerindeki kitabeye nazaran 12’nci yüzyılda yapılmış. Külliye, yapı olarak bahçeli açık avlunun içerisinde kesme taş materyalle inşa edilmiş.
Yapının batı bitişiğindeyse Zeynel Abidin’in kız kardeşi Seyyidete Sitti Zeynep’e ilişkin türbe var. Nusaybin’i geride bırakıp 30 kilometre kadar ilerledikten sonra, Girmeli Köyü sapağına ulaşırsınız. Burası sizi Mor Evgin Manastırı’nın kalıntılarına ulaştıracak yol…
Kartal yuvası üzere
Turabdin denilen zirveli bölge, Mezopotamya’nın gizem dolu uçsuz bucaksız ovalarına bakan bir kartal yuvasını anımsatan Mor Evgin’e konut sahipliği yapıyor. Günümüzde manastır olarak kullanılmıyor lakin yüzyılların izini duvarlarında taşıyor. Bırakıp gitmek istemeyeceğiniz bir bilgelik rotası. Kutsal periyotların lisanlarını konuşan, dünyanın birinci üniversitelerini kurup filoloji, tıp, kimya, matematik, tarih, ideoloji ve mantık üzere temel bilimlerin çabucak her alanında büyük alımlar yetiştiren Süryani alımlarının kutsal dağı burası. Yunan ideolojisiyle Müslüman Araplar ortasında kültür köprüsü kuran alımlar, bu tarihi yapılarda vermişler yapıtlarını…
Ve artık Doğu’nun bu bilge insanlarının anılarını yaşatan mabetler sizi bekliyor; onlarla tanışmanız ve keşfetmeniz için…
HER DURAKTA FARKLI BİR HAZİNE
Tarih boyunca kadim uygarlıklara konut sahipliği yapan Nusaybin’de gezip görmeye kıymet çok yer var. Selmani Pak Türbesi, Hamidiye Şehitliği, Kışla Mescidi, Alman Köprüsü, Nusaybin Kışlası, Nusaybin Hanı, Abdülkadir Paşa Konağı, Bağdat Köprüsü ve Çağ Çağ Vadisi ilçe merkezindeki ziyaret adresleri ortasında. İlçenin yakın etrafındaki en beğenilen seyahat yeriyse Dara Antik Kenti. Mardin-Nusaybin ortasındaki antik kent, onarımı tamamlanarak geçen günlerde yine açıldı. Nusaybin etrafında eski çağlardan hayat izleri barındıran Hesın Meryem, Yandere, Kuruköy, Serçehan ve Zıvınga Anter ile Hop mağaraları var. Ayrıyeten Nusaybin Kent Müzesi, Marin Kalesi, Serçhan Kalesi, Kalecik, Cihangir Bin Kasım Mescidi, Ramanus harabeleri, Mor Abrohom ve Mor Yuhanna manastırları ve Dibek Köyü seyahat listenize dahil edebileceğiniz yerlerden.
Hürriyet
